LochemEnergie

Bewoners werken energiek aan een duurzame toekomst

LochemEnergie, een coöperatie uit de Gelderse gemeente Lochem, geldt landelijk als voorbeeld hoe bewoners actief kunnen worden betrokken bij het opwekken en gebruiken van duurzame energie in de buurt. Paul Stolte, projectleider Smart Grid Lochem en Hans Geerlink, projectdirecteur van LochemEnergie, behoren tot de initiatiefnemers van de coöperatie. Met financiële steun uit het Innovatie- en Energiefonds Gelderland (IEG) verstrekt door Oost NL hopen de Lochemers in de toekomst volledig duurzaam hun eigen energie te kunnen opwekken.

Hoe kom je als bewoners op het idee om een coöperatie op te richten om zelf duurzame energie op te wekken?
Paul Stolte: “In 2010 ontstond het idee op een vuilstortplaats bij Lochem zonnepanelen te plaatsen. Als bewoners vonden we dat een goed plan. Dan kun je vervolgens naar de gemeente kijken, maar met zes bewoners hebben we zelf het initiatief genomen. We hebben een advertentie geplaatst voor een bijeenkomst met de vraag: Wie wil er nadenken over het zelf opwekken van duurzame energie? Er kwamen zeventig man. Een week later was de website in de lucht.”
Hans Geerlink: “Ik was door mijn buurman meegenomen en heb die avond waarschijnlijk iets te vaak mijn mond opengetrokken. Daarom zit ik hier. Ik geef toe dat ik in het begin sceptisch was. Dat kwam ook voort uit onwetendheid. Voordat ik hiermee begon, wist ik echt niet hoe mijn energierekening was opgebouwd. Als je je daarin verdiept en ziet dat de helft van je rekening uit belasting bestaat, word je vanzelf enthousiast om zelf duurzame energie op te wekken.”

Hoe lastig is het om de bewoners van Lochem enthousiast te krijgen om hieraan mee te doen?
Stolte: “Samen met de gemeente hebben we later dat jaar de Dag van de Duurzaamheid gehouden met onder andere Wubbo Ockels erbij. Een paar weken later hadden we 650 mensen bij elkaar. Dat collectieve enthousiasme bood perspectief.”
Geerlink: “Natuurlijk vragen mensen eerst: wat levert mij dit op? Alleen een fijn gevoel is voor de meesten niet genoeg. We hebben ook negatieve reacties gehad. Niet iedereen vindt energie een hot item. Daar laten we ons niet door uit het veld slaan. We hebben een grote groep enthousiaste vrijwilligers en al enkele honderden betalende leden. Bij de bespreking over het Energieakkoord zitten we als LochemEnergie aan tafel. Dan kun je stellen dat we enigszins serieus worden genomen.”

Mensen horen zo vaak dat duurzame plannen niet doorgaan. Dat maakt ze sceptisch.

Welke successen heeft LochemEnergie al behaald?
Stolte: “Zichtbaarheid krijgen is de belangrijkste achievement. We hebben een eigen energiewinkel in de stad. Er zijn openbare laadpalen voor elektrische auto’s gekomen. En onze zonnepanelen liggen op het dak van het gemeentehuis. Leden van LochemEnergie hebben de mogelijkheid de zonnepanelen te huren. Ze profiteren zo van de opbrengst van de panelen, zonder dat ze panelen op hun eigen dak hebben. We hebben de afgelopen jaren ook honderden leden begeleid met zonnepanelen op hun eigen dak. Dergelijke successen hebben we nodig. Mensen horen zo vaak dat duurzame plannen niet doorgaan. Dat maakt ze sceptisch.”
Geerlink: “De overheid zorgt ook voor veel verwarring. Dan komt bij zonnepanelen de BTW er weer op, dan gaat de BTW er weer af. Dat zorgt ervoor dat burgers terughoudend zijn. Het is wachten op een consistente lijn. Er ligt nu een Energieakkoord, maar het is nog wachten op de uitwerking. We hopen dat ook de wetgeving wordt aangepast voor de collectieve opwek voor duurzame energie. Zolang die wetgeving niet geregeld is, blijft het plan voor zonnecollectoren op de vuilnisbelt geparkeerd.”

LochemEnergie heeft subsidies gekregen van het ministerie van Economische Zaken en de Stichting Doen. Daarnaast heeft Oost NL een geldlening verstrekt uit het Innovatie- en Energiefonds Gelderland. Hoe belangrijk zijn subsidies en investeringen van overheidswege voor initiatieven met duurzame energie?
Geerlink: “In de basis moet je ook van duurzame projecten een fatsoenlijke business case kunnen maken, anders heeft het geen zin eraan te beginnen. Maar in de opstartfase merk je dat het lastig is omdat de verdiensten dun zijn. Bij banken hoef je met je plannen voor duurzame energie in de beginfase niet aan te kloppen. Dat is kansloos.”
Stolte: “We moeten veel dingen uitvinden. Bijvoorbeeld het aansluiten van de zonnepanelen op het energienet. Dat pionieren heeft ook zijn charme. Als ieder besteed uurtje moet worden betaald, is dat niet te doen. Wij kunnen met vrijwilligers veel werk verzetten. Maar om zaken te versnellen, moet je soms extern expertise inhuren. Ook daar zijn de subsidies en leningen voor.”
Stolte: “Met de lening vanuit IEG hebben we onder meer de panelen op het dak van het gemeentehuis in Lochem kunnen aanschaffen. Voor ons een belangrijke eerste stap in de eigen duurzame energieproductie.”
Geerlink: “We betalen bij IEG weliswaar een behoorlijke rente, maar de voorwaarden zijn goed. Het is daarnaast plezierig dat we in Oost NL een compagnon hebben die ons niet met van alles en nog wat lastig valt. In plaats daarvan helpen ze ons met communiceren over wat we doen.”

Dat pionieren heeft ook zijn charme.

De provincie Gelderland heeft het Innovatie- en Energiefonds Gelderland onder meer opgericht voor het stimuleren van lokale initiatieven om duurzame energie op te wekken. Welke tips hebben jullie voor bewoners van andere steden die een soortgelijk initiatief willen opstarten?
Stolte, lachend: “Zorg dat je voldoende vrije tijd hebt. Tijd en mankracht is heel belangrijk. Plus gedrevenheid. Je moet een beetje idioot zijn om hieraan te beginnen. Vervolgens is het zaak een groep mensen bij elkaar te krijgen, die enthousiast genoeg is om wat te doen.”
Geerlink: “Erg belangrijk: zorg voor voldoende expertise, anders is het initiatief gedoemd te mislukken. Je moet als startende coöperatie niet proberen het wiel opnieuw uit te vinden. Maak gebruik van aanwezige kennis. De provincie Gelderland heeft mogelijkheden om coöperaties te ondersteunen. Ook wij geven op hun verzoek geregeld advies.”

Wanneer is LochemEnergie een succes?
Geerlink: “We hopen natuurlijk dat we in Lochem ooit zelf volledig duurzaam onze energie kunnen opwekken. Maar als we als coöperatie tweeduizend leden hebben en een eigen energieproductie, doen we het goed. Bij dat aantal is de coöperatie rendabel. We hebben nu enkele honderden betalende leden, dus het duurt nog even voordat we er 2000 hebben.”
Stolte: “Voor de productie van duurzame energie zijn we ook afhankelijk van anderen. We willen bijvoorbeeld op meer collectieve daken zonnepanelen plaatsen. Daarnaast hebben we plannen voor windmolens en een waterkrachtcentrale.”
“Ik verwacht dat we eind 2015 richting de tweeduizend leden zijn. Ik hoop dat de groep die LochemEnergie is gestart, dan nog steeds actief is. We gaan de komende periode de organisatie professionaliseren. Dat is ook nodig om alle vrijwilligers gemotiveerd te houden. Die hebben we hard nodig om van dit project een succes te maken.”