Oost NL

Transparante en veilige agrofoodketen door digitalisering: het kan!

Blockchain voor agrifood: tussen droom en daad

Blockchain wordt gezien als een van de digitaliseringstools om de transparantie, efficiëntie en concurrentiepositie van agrifood en de positie van boeren in de agrifoodketens te verbeteren. Dr. Lan van Wassenaer, senior scientist bij Wageningen University & Research deed in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit onderzoek naar mogelijke toepassingen en knelpunten. Projectmanager Food bij Oost NL Maaike Büchner kan met het INTERREG-programma Blockstart mogelijke knelpunten wegnemen.

Bloackstart

beeld: Blockchain voor agrifood: tussen droom en daad

Het onderzoek van Van Wassenaer heeft de veelzeggende titel ‘Blockchain voor agrifood: tussen droom en daad’ – Van Wassenaer legt uit waarom “Net als in het beroemde gedicht staan er praktische bezwaren en wetten tussen droom en daad: de meningen over blockchain zijn verdeeld en er zijn soms andere prioriteiten. Daarnaast is er door wet- en regelgeving niet altijd alles mogelijk.” Het imago van blockchain speelt daarin ook een rol, zoals de milieu-impact van Bitcoin: “Terwijl feitelijk zijn er veel verschillende soorten blockchain, die lang niet zoveel rekenkracht (en dus energie, red.) vereisen als Bitcoin.”

Dat is zonde, ziet ook Van Wassenaer: ‘Voor ketens waar veel informatie binnen de keten wordt doorgegeven biedt de technologie veel mogelijkheden, met name als het gaat om transparantie, traceerbaarheid en ook efficiëntie. Je kunt betrouwbare informatiestromen creëren.”

“Doordat je informatie niet meer handmatig hoeft in te vullen is data minder foutgevoelig”

Dr. Lan van Wassenaer - senior scientist  Wageningen University & Research

“Doordat je informatie niet meer handmatig hoeft in te vullen is het minder foutgevoelig. En ook door koppelingen te leggen tussen verschillende databases, maakt het werk efficiënter. Je kan de informatie ook bijna realtime delen waardoor je minder lang hoeft te wachten en er minder vertraging in de keten optreedt”, somt Van Wassenaer op.

Voedselveiligheid

Van Wassenaer ziet daarnaast ook kansen om de transparantie en traceerbaarheid te verbeteren: “Er worden altijd fouten gemaakt. Met of zonder opzet. Bij voedsel, maar ook bij afval. Denk bijvoorbeeld aan fraude in de mestketen. Als er een incentive is om foutieve informatie in te voeren gebeurt dat ook helaas ook.” Controle is duur en kost tijd en wordt (daarom) steekproefsgewijs gedaan. Het vastleggen van data in een blockchain kan daarbij een oplossing zijn: “Het kan ontmoedigen, want je kan altijd achterhalen waar en wanneer er informatie is aangepast. Daarnaast, als steeds meer informatie op een universele manier wordt opgevoerd, maakt het analyse en cross-checks makkelijker.”

Bij ondernemers en bedrijven bemerkt de onderzoeker een mix van enthousiasme en terughoudendheid. “Sommige informatie is misschien nu nog niet gevoelig, maar in de toekomst misschien wel. Bijvoorbeeld een gewasbeschermingsmiddel dat nu is toegestaan, maar misschien over een paar jaar niet meer. De data ligt vast. Ondernemers ervaren dat als een risico,” aldus Van Wassenaer. “Daarom is het van belang goed te kijken wat je wil delen.”

Het INTERREG-programma Blockstart, dat door de Europese unie en de provincies Gelderland en Overijssel wordt gefinancierd, geeft ondernemers de mogelijkheid te onderzoeken of blockchain voor hen een geschikt instrument is. Oost NL voert het programma uit, legt Maaike Büchner uit: “Wij zijn het aanspreekpunt voor de ondernemers die interesse hebben, maar we ondersteunen ze ook bij het maken van keuzes rondom de aangeboden trainingen en workshops", aldus Büchner. "Die keuze maken we aan de hand van het vraagstuk dat het bedrijf wil beantwoorden." Die ondersteuning is ook nodig, omdat elk Nederlands mkb-bedrijf dat zich aanmeldt (binnen de sectoren Health, Logistiek en Agrofood) een bedrag van maximaal €7.500 te besteden heeft.

Toepassingen

In haar onderzoek keek Van Wassenaer ook naar praktijkvoorbeelden. In de agrifood wordt blockchain al door verschillende partijen ingezet. Zo heeft binnen Nederland Albert Heijn een blockchainplatform en zijn er wereldwijd honderden initiatieven die blockchain toepassen in de land- en tuinbouw. Een van de usecases in het onderzoek is het project AGF-Chain – dat zich richt op het automatiseren van toezicht van de uien-teelt om zo het proces bij export te vergemakkelijken (zoals bijvoorbeeld bij certificering).

Tot slot noemt Van Wassenaer als voorbeeld het project BlockFust, waarbij de verpakkingen (fusten) van bloemen en planten met een chip worden uitgerust. Zo zijn de producten te traceren en kun je bijhouden wat er mee gebeurt. “Nu verdwijnen de fusten soms nog. Dat is een kostenpost. Bovendien past het ook mooi in het concept van circulaire ketens.”

Andere partijen meekrijgen

Uitdaging bij de acceptatie van de technologie is dat er meerdere partijen binnen de keten samen moeten werken. “De eerste vraag in onze checklist is altijd, welke informatie moet je delen. Het heeft geen zin om je eigen blockchain op te bouwen voor data die je niet deelt”, vertelt Van Wassenaer. Daarnaast is er soms ook een cultuurverandering nodig: “Je moet de basisprincipes en de ideologie erachter goed uitleggen, zodat de voordelen duidelijk zijn.”

“Bedrijven kunnen op kleine schaal werken aan verdere ontwikkeling van de eigen blockchain”

Maaike Büchner – projectmanager Food Oost NL

Een van de conclusies van het onderzoek is dat bij het toepassen van innovatieve technologie er een belangrijke rol voor de overheid ligt om samen met bedrijfsleven initiatieven en experimenten die bijdragen aan het bereiken van maatschappelijke doelen te bevorderen. Blockstart sluit daar bij aan. Büchner: “Bedrijven kunnen op kleine schaal (samen met de bedrijven die de technologie leveren) werken aan verdere ontwikkeling van de eigen blockchain. We hopen dat dit project bedrijven overtuigt om toch die eerste stappen te zetten als het gaat om blockchain. Het is immers echt een prachtige manier om de keten waarin je actief bent nog beter inzichtelijk te maken of te beveiligen.”