Laurens van Houte, afdelingsmanager OK bij Medisch Spectrum Twente, dóet het gewoon: Van het zelf vervangen van de verlichting in zijn OK, het 3D-printen van anatomiemodellen van ‘afval’, tot de doelstelling de CO2-uitstoot jaarlijks met 5% te verminderen. Daarbij speelt ook circulariteit een belangrijke rol. Want veel spullen in de zorg worden slechts één keer gebruikt en verdwijnen daarna in de verbrandingsoven. In een CIRCO-Track wil Van Houte samen met andere partijen zijn duurzaamheidsmissie verder doorvoeren.
Bron beeld: OK Visie
Waarom je je tot doel stelt de CO2-uitstoot van het OK-complex te reduceren?
“Het is mij eigenlijk een beetje overkomen. We wilden een de ‘operatiekamer van de toekomst’ maken bij een recente verbouwing. Een uitgelezen kans om samen iets moois en technisch hoogwaardigs te ontwikkelen. Daarbij kwam ook duurzaamheid om de hoek kijken. Daar ben ik mij op gaan storten, eigenlijk uit verbazing dat er nog heel weinig antwoorden waren op duurzame vraagstukken. We hebben een CO2-analyse van de gehele zorgsector uitgevoerd door Gupta Strategists uit 2019 als basis genomen en zijn vandaaruit aan de slag gegaan met 4 verschillende thema’s: medicatie, energieverbruik, afval en circulair.”
Hoe groot is het probleem van afval in de zorg?
“Het begint ermee dat er te weinig aandacht is, zeker op een wereldwijde schaal. Hier in Nederland merk je bij zorgmedewerkers wel een gevoel van urgentie, maar in de rest van de wereld, m.n. buiten Europa is daar nog een lange weg te gaan. Er wordt overigens wel erg geïnteresseerd meegekeken door grote medische bedrijven omdat ze beseffen dat de transitie waar we voor staan als sector niet tegen te houden is. In de zorg, en zeker ook op een OK, zijn medische hulpmiddelen die we maar een keer gebruiken - zogeheten ‘disposable instrumentarium’ - geen uitzondering. Dat betekent dat bijvoorbeeld sommige schaartjes na één operatie kunnen worden afgedankt.”
“Langzamerhand is er gelukkig een besef gekomen dat gezond verstand ook een goede raadgever kan zijn”
“Die transitie naar disposable is opgang gekomen omdat de kwaliteit constant is en het logistiek tamelijk eenvoudig is. Iets een keer gebruiken betekent dat je daar niet over hoeft na te denken; bovendien kun je sneller gebruik maken van vernieuwingen, omdat je geen afschrijvingstermijn hoeft af te wachten voor innovaties. Daarnaast wordt beleid hieromtrent in de zorg opgesteld door deskundigen, maar die kiezen bij twijfel vaak de veilige kant, met zo min mogelijk risico’s. Dat is logisch, maar langzamerhand is er gelukkig een besef gekomen dat gezond verstand ook een goede raadgever kan zijn.
Wat zijn daarbij (zorg-specifieke) uitdagingen?
“Laat ik een voorbeeld geven. We hebben een aantal operatiekamers met een putje waar vloeistof uit weg kan lopen rechtstreeks in het riool, en een aantal zonder. Bij sommige operaties worden geen schadelijke stoffen gebruikt en kunnen de vloeistoffen veilig het riool in lopen, zonder enige nadelige impact op het milieu. Maar als de operatie plaatsvindt in een OK zonder putje wordt het vocht opgevangen in plastic zuigzakken. Dan is het opeens medisch afval en moet het met zogeheten plastic SZA-vaten (speciaal ziekenhuisafval) worden afgevoerd naar Dordrecht waar al het medische afval in Nederland wordt verbrand. Dan kun je je afvragen of je die vloeibare afvalstroom niet slimmer kan verwerken. Daar doen we nu onderzoek naar.”
Wat hebben jullie allemaal bereikt?
“We hebben best veel bereikt en daar zijn de ook trots op. Dat zijn ‘kleine’ zaken, zoals Blue Wraps – plastic wegwerpverpakkingsmateriaal voor steriele chirurgische instrumenten – die nu worden gescheiden, ingezameld en gerecycled. En we testen momenteel met wasbare OK-mutsen die we hebben laten maken door onze linnen-leverancier”
“Een mooi voorbeeld is dat we met studenten van Saxion hebben kunnen aantonen dat je van de plastic afvalstroom van ons ziekenhuis hoogwaardige anatomiemodellen zou kunnen 3D-printen. Ze hebben uitvoerige tests gedaan met verschillende printtechnieken en hebben uiteindelijk ontdekt dat het redelijk goed haalbaar is om zelf printfilament te maken van ons schone afval. Het is niet perse de bedoeling dat we als ziekenhuis zelf printfilament gaan produceren van ons afval, om onze anatomiemodellen mee te kunnen produceren, maar door het laten zien dat het kán, kweek je awareness en is er misschien potentieel om dit filament door een externe partij wél te laten maken van ons afval.”
“Door in het ziekenhuis op diverse afdelingen mee te lopen en inspiratie op te doen, hebben de studenten een aantal tips meegegeven voor het maken van praktische hulpmiddelen van gerecycled plastic waar vanuit de werkvloer vraag naar is. Zoals kunststof-haken om de slangen en lijnen van IC-patiënten te helpen ordenen en hulpmiddelen om veilig medicatie te kunnen bereiden.”
“In Oost-Nederland krijg je snel iets voor elkaar”
Van Houte trekt een vergelijking met het dorp waar hij is komen te wonen.
“Ik ben ‘import’ in een kleine gemeenschap. Ik ben soms verbaasd hoe je, op basis van gelijkwaardigheid, met een groep diverse mensen iets voor elkaar kan krijgen als je hetzelfde doel hebt. Iedereen heeft wat bij te dragen als je maar hetzelfde doel voor ogen hebt en elkaar respecteert en waardeert. Datzelfde ervaar ik in het ziekenhuis. Iedereen kan iets bijdragen, het maakt niet uit wat je achtergrond is. In Oost-Nederland krijg je snel iets voor elkaar, ik zie bijvoorbeeld geen gevoel van competitie tussen ziekenhuizen, maar juist een drive om het samen te doen.
“Ik heb bijvoorbeeld met aantal collega’s de verlichting vervangen in operatiekamers. Eerst hebben we een offerte aangevraagd via de normale route, maar de installatiekosten waren zó hoog dat het financieel wat lastig te verantwoorden werd. Dan is het gewoon een kwestie van dóen – ik ben er trots op dat we in een ziekenhuis werken waar mensen zich samen inzetten.”
Waar liggen nog mogelijkheden?
Er gebeurt zo veel op dit moment, maar er is ook veel winst te behalen. Bijvoorbeeld door producten duurzamer te ontwikkelen - sustainable by design – Dat betekent dat je slimme keuzes maakt in ontwerp, maar ook in materiaalkeuze. Wij werken bijvoorbeeld veel met plastic flessen die je niet makkelijk kunt recyclen door een etiketlijmlaag. Als je die anders zou ontwerpen zou het wel kunnen. Ook aan de inputkant is veel te halen.
Om nog verder de verduurzamen doet MST mee aan een CIRCO-track - een workshop-programma voor ondernemers en organisaties om samen concreet aan de slag te gaan met circulair ontwerpen. Wat verwacht je van de CIRCO-track? Waar ben je naar opzoek?
“We zijn dankzij Novel-T samen met Oost NL actief mogelijkheden aan het verkennen om regionaal onze krachten te bundelen en samen met mkb, opleidingsinstituten en andere zorginstellingen de samenwerking verder te bestendigen. Ik zoek daarbij o.a. naar hulp, initiatief en handelingsperspectief voor zorgpersoneel. Het laaghangende fruit hebben we voor een groot deel gehad. Daarbij ben ik benieuwd naar ideeën van bedrijven om ons heen, dat mag breed zijn, van thuismonitoring tot recycling van materialen.”
“Voor 2023 heb ik dezelfde doelstelling als vorig jaar: De CO2-uitstoot van het OK-complex met 5% verminderen. Daar zijn creativiteit en samenwerking voor nodig, en dus de wil om gewoon aan de slag te gaan.”
Meer weten over de CIRCO-track 'Waardebehoud van wegwerpmateriaal in de zorg' bekijk dan deze flyer (pdf). Aanmelden voor de Track kan op deze pagina: https://www.circonl.nl/agenda/circulariteit-in-de-zorg/. Naast Medisch Spectrum Twente doen ook het ZGT ziekenhuis uit Almelo en het Deventer Ziekenhuis mee aan de Track.
