Kanker opsporen met enkel wat druppels urine of een waarschuwing op je mobieltje ontvangen wanneer je hartritme anders is dan anders. Dat zijn toepassingen voor de gezondheid die in de toekomst mede mogelijk worden gemaakt door de techniek ‘fotonica’. Oost NL, de ontwikkelingsmaatschappij van Oost-Nederland, ondersteunt de ontwikkeling van fotonica. Arne Leinse van het bedrijf LioniX International in Enschede en Guus Rijnders, professor bij MESA+ Instituut voor nanotechnologie, Universiteit Twente, vertellen hierover.
Fotonica is vooral bekend vanwege het vermogen om data te versturen. Waar koper data met elektronen verstuurt, doet glasvezel dat met fotonen, oftewel licht. Die techniek kan op meer manieren worden toegepast dan voor alleen datatransport.
Het bedrijf LioniX International ontwikkelt platforms die diverse toepassingen van fotonica mogelijk maken. ‘Onze klanten ontwikkelen zelf hun innovaties; wij leveren het fotonische gedeelte dat zorgt dat de innovatie werkt. In het geval van het opsporen van kanker, ontwikkelt onze klant de biochemie die kankercellen aan een oppervlak doet hechten en ontwikkelen wij een fotonisch systeem om die onregelmatigheden te ‘lezen’’, legt Leinse uit. ‘Pacific Biosciences in Amerika is een klant van ons. Zij willen een volledige dna-streng kunnen ontrafelen. Daarvoor hebben ze een patroon met vele lichtstripjes nodig. Dat deel ontwikkelen wij. Zij bouwen het zelf in hun machine.’
DUURZAAM
Oost NL draagt bij aan de regionale en mondiale doelen rondom verantwoorde energie. De ontwikkelingsmaatschappij helpt dus mee om de doelen van het klimaatakkoord van Parijs en van het Nederlandse regeerakkoord te realiseren. De uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2, moet drastisch omlaag. De energie-transitie leidt naar een nieuw systeem om de energie op te wekken die we nodig hebben om te leven en te werken, zonder de aarde uit te putten. Fotonica is een voorbeeld van duurzame techniek.
Fotonische chips gebruiken namelijk licht in plaats van stroom. Met verschillende kleuren licht kun je parallel meer data vervoeren. Bovendien is het sneller en energiezuiniger dan gebruikelijke methodes. Dankzij fotonica kunnen computers sneller werken. Dat brengt het energieverbruik omlaag.
En die milieuwinst is snel geboekt, benadrukt Leinse. ‘Want het internet beslaat een groot deel van ons energieverbruik. We staan er niet bij stil, maar iedere zoekopdracht op je computer of mobiel vraagt energie. Met de hoeveelheid energie die tien ‘Google searches’ samen vragen, kun je ook een lamp van 60W 3 minuten laten branden.’
KOPLOPER
Nederland loopt voorop in de ontwikkeling van fotonica. Rijnders: ‘bijna vijftig procent van alle Europese fotonica onderzoeken vindt plaats in Eindhoven en Twente. Je mag Nederland dus zeker koploper noemen.’ Universiteit Twente biedt faciliteiten voor onderzoekers en ondernemers die zich bezighouden met fotonica. ‘We hebben hier kennis en fysieke plekken die de ontwikkeling van fotonica versterken. In het MESA+ nanolab kunnen zowel studenten van onze universiteit als bedrijven uit de omgeving terecht. LioniX International maakt er ook gebruik van. Het is een onderzoekslocatie. Bedrijven kunnen hier ook testen of iets werkt of een kleine serie produceren. De uitvindingen van nu zijn de toepassingen van morgen. Daar dragen we als universiteit graag aan bij.’
Leinse is het roerend met Rijnders eens: ‘we moeten met zijn allen blijven ontwikkelen, want als een techniek standaard wordt, kunnen andere landen het straks ook maken. Door te blijven innoveren, houden we onze voorsprong.’ SAMEN STERKER Voor die ontwikkeling hebben alle partijen elkaar nodig, vinden de ondernemer en de professor. ‘Zonder LioniX International was er geen fotonisch gebaseerde glucosesensor voor diabetici geweest. En andersom zijn er bedrijven die niet hadden bestaan zonder ons nanolab. Dat de technieken die op de universiteit zijn ontwikkeld, door het bedrijfsleven worden toegepast, is heel belangrijk. Als universiteit willen we immers impact creëren. Dus moeten ontwikkelingen zoals fotonica de markt op, want daar hebben ze impact.’
IMPACT
Oost NL helpt die impact versterken, bijvoorbeeld door te participeren in LioniX International. ‘In de beginfase, in 2001, was Oost NL vanuit het Innovatiefonds Overijssel betrokken bij het starten van het bedrijf. Ook hebben we gebruik gemaakt van de financiering vanuit het participatiefonds Oost NL, om meetapparatuur te leasen’, zegt Leinse.
Behalve over de financiële mogelijkheden die Oost NL creëerde, is Leinse ook te spreken over het netwerk van Oost NL. ‘Oost NL is de boer op gegaan voor ons. We hebben meerdere leads ontvangen. Dat zijn klanten geworden, die we anders niet hadden gehad.’
ECOSYSTEEM
Leinse benadrukt de noodzaak van het Twentse ecosysteem: ‘de nauwe samenwerking en openheid tussen bedrijfsleven en onderwijsinstellingen als UT en Saxion levert mogelijkheden op voor bedrijven als LioniX International en andere innovatieve initiatieven. Het nieuwe bedrijf PHIX photonics assembly bijvoorbeeld. PHIX richt zich op het aansluiten en afmonteren van fotonische chips in volume. Daarvoor is het hele Twentse ecosyteem nodig. Bijvoorbeeld om te zorgen dat er voldoende geschoolde mensen beschikbaar zijn.’
