Onlangs ging de Tweede Kamer, op basis van een kleine meerderheid, akkoord met de ratificatie door Nederland van het CETA verdrag. De behandeling in de Eerste Kamer gaat spannend worden. Waar gaat CETA over? Wat zijn de argumenten voor en tegen? En hoe werkt het uit voor de provincies in Nederland?
CETA leidt tot meer handel…
CETA staat voor ‘Comprehensive Economic and Trade Agreement’. Het is een handelsverdrag tussen Canada en de Europese Unie. De handel met Canada wordt gestimuleerd door CETA omdat de meeste importheffingen voor handel in goederen en diensten tussen Canada en de EU afgeschaft worden. Er zijn een paar uitzonderingen. De uitzonderingen betreffen bijvoorbeeld landbouwproducten die gevoelig zijn vanwege verschillende eisen ten aanzien van dierenwelzijn. Zo vallen kip, kalkoen en eieren buiten het verdrag. Voor zuivel, varkensvlees, rundvlees, bizonvlees, verwerkte garnalen, bevroren kabeljauw, tarwe en ingeblikte maïs geldt een tariefquotum.
Verder maakt CETA het makkelijker om over en weer diensten aan te bieden. Europese ondernemers krijgen toegang tot Canadese overheidsopdrachten en visa versa. Op het gebied van technische regelgeving zullen Canada en de EU nauwer samenwerken waardoor de export van bijvoorbeeld machines gemakkelijker zal worden. De intellectuele eigendomsrechten worden beter beschermd. Diploma's zullen in de toekomst wederzijds erkend worden. Tenslotte bevat het verdrag maatregelen die investeringen stimuleren en beschermen.
CETA trad in september 2017 voorlopig in werking, met uitzondering van de handel in financiële diensten en de bepalingen over conflictbeslechting, zoals de oprichting van een Investment Court System (ICS). Die zullen pas in werking treden als alle lidstaten CETA hebben geratificeerd. Van de zevenentwintig EU-lidstaten hebben er inmiddels dertien geratificeerd.
…maar er is ook kritiek op het verdrag.
Het ICS is één van de kritiekpunten op CETA. Het is een speciaal hof van arbitrage waar bedrijven regeringen kunnen aanklagen als overheidsbeslissingen hun investeringen ondermijnen. De angst bestaat dat bedrijven claims gaan indienen als ze vinden dat overheden te streng worden op het gebied van milieu of gezondheidszorg. Eisen aan het gebruik van bestrijdingsmiddelen, hormonen, etc. in de landbouw zouden ter discussie kunnen worden gesteld door het indienen van schadeclaims vanuit bedrijven die zich benadeeld voelen.
Verder stellen tegenstanders dat er (landbouw)producten vanuit Canada zouden kunnen worden ingevoerd die niet aan de Europese normen voldoen. Die kans hierop is overigens niet groot. Alle producten die worden ingevoerd in Europa, dus ook Canadese (landbouw)producten, moeten voldoen aan de Europese standaarden op het gebied van plant- en diergezondheid, voedselveiligheid, etikettering, aanwezigheid van residuen van gewasbeschermingsmiddelen, etc.
Volgens boerenorganisaties heeft het akkoord negatieve gevolgen voor de Europese varkens- en rundvleesexport. Er zou sprake zijn van oneerlijke concurrentie omdat de productiekosten in Canada lager zouden zijn dan in Europa.
Voor Nederland als geheel pakt CETA overwegend positief uit…
In 2017 had de Nederlandse import vanuit Canada een waarde van € 911M. De Nederlandse export naar Canada had een waarde van € 2.686M. Nederland heeft dus een handelsoverschot op Canada. Vergeleken met 2017, zien we in 2018 een stijging van de import vanuit Canada met bijna 17% naar € 1.062. Tegelijkertijd steeg de Nederlandse export naar Canada met bijna 13% naar € 3.022M. We zien dus de import en export met Canada toenemen. Wellicht heeft deze toename voor een deel te maken met de inwerkingtreding van CETA eind 2017. De lezer zou in de verleiding kunnen komen om de snellere toename van import ten opzichte van export te verklaren vanuit concurrentiepositie (‘Canada profiteert relatief meer van CETA dan Nederland’) maar een dergelijke conclusie kan op basis van deze cijfers niet gerechtvaardigd worden.
Afgezien van olie- en gasproducten zijn de belangrijkste importproducten vanuit Canada precisie(meet)apparatuur, generatoren en motoren, en chemische producten. Export vanuit Nederland naar Canada (afgezien van olie- en gasproducten) betreft vooral medicinale en farmaceutische producten, en verschillende machines.
CETA zal leiden tot meer export vanuit Nederland naar Canada en meer import vanuit Canada naar Nederland. Gegeven het handelsoverschot met Canada lijkt dit overwegend positief voor de Nederlandse economie als geheel.
…maar de effecten verschillen wel per provincie.
De grootste exporteurs naar Canada zijn Noord Holland en Zuid Holland (respectievelijk 36% en 28% van de totale Nederlandse export naar Canada). Deze exportcijfers zijn sterk beïnvloed door de wederuitvoer vanuit de havens (Rotterdam en Amsterdam) en de luchthaven (Schiphol). Overijssel komt op de derde plaats met 15% van de totale Nederlandse export naar Canada. Deze export wordt vooral vanuit de maakindustrie in Overijssel gevoed. Verder zijn Noord-Brabant (7%) en Gelderland (4%) significante exporteurs naar Canada.
Wanneer zowel export naar, als import vanuit Canada gestimuleerd wordt door CETA, dan zullen de provincies met het grootste handelsoverschot op Canada economisch het meest profiteren van CETA. Zeeland heeft het grootste handelsoverschot (4,46 keer meer export- dan importwaarde) maar het volume van de Zeeuwse handel met Canada is relatief beperkt (2% van de Nederlandse export). Noord Holland en Overijssel hebben na Zeeland het grootste handelsoverschot op Canada (3,67 en 3,50 respectievelijk). Deze beide provincies realiseren bovendien grote volumes handel met Canada. Daarmee zijn Noord Holland en Overijssel de twee Nederlandse provincies die het meest profiteren van CETA. Ook Zuid Holland en Gelderland combineren een fors handelsoverschot op Canada (respectievelijk 2,73 en 2,27 keer meer export- dan importwaarde) met een substantieel handelsvolume.
De data voor handel tussen Canada en Nederland zijn afkomstig van het CBS. Ook de provinciale onderverdeling is uitgevoerd door het CBS. Zie https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2020/09/regionale-uitsplitsing-van-handelsdata-met-canada
