Samen energie maken: hoe de nieuwe Energiewet ruimte biedt aan lokale energiegemeenschappen

De Energiewet biedt meer ruimte voor nieuwe vormen van samenwerking

Vincent Lindijer, strategisch jurist bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM), lichtte de belangrijkste veranderingen toe van de nieuwe Energiewet, die op 1 januari 2026 in werking treedt. De wet bundelt de huidige elektriciteits- en gaswetgeving en maakt het energiesysteem klaar voor de toekomst. Daarbij krijgen nieuwe marktrollen – zoals energiegemeenschappen – een duidelijke plek in het wettelijk kader.

De Energiewet faciliteert onder meer:

• het delen van aansluitingen (cable pooling);
• groepstransportovereenkomsten (GTO’s);
• energiedelen als juridische activiteit;
• deelname van energiegemeenschappen aan de energiemarkt zonder leveringsvergunning (onder voorwaarden).

Energiegemeenschappen worden in de wet omschreven als coöperatieve, niet op winst gerichte initiatieven die milieuwinst, sociale impact of economische voordelen voor hun leden en omgeving nastreven. Deze ruimte geldt óók voor het op kleine schaal leveren van energie aan leden (maximaal 500 deelnemers).

Drie modellen om energie te delen

Waar Vincent de juridische kaders schetste, liet Justin Pagden (Agem Energie Experts) zien hoe energiedelen er in het echt uitziet. Hij onderscheidde drie modellen die ondernemers en gemeenschappen nu al kunnen toepassen:

1. Gelijktijdig delen

De laagdrempelige instap: deelnemers delen alleen de stroom die tegelijkertijd wordt opgewekt en verbruikt. Iedereen zit bij dezelfde energieleverancier.

Voor wie? Ondernemers die willen starten met energiedelen zonder complex collectief. Denk aan één ondernemer met zonnepanelen die direct stroom levert aan zijn buurman.

2. Alles delen

Hierbij wordt alle opgewekte energie gedeeld, ongeacht het moment van verbruik. De deelnemers vormen een energiegemeenschap, spreken een vaste verrekenprijs af en delen gezamenlijk risico’s en opbrengsten.
Voor wie? Bedrijven die samen investeren in opwek en stabiliteit zoeken.

3. Energiegemeenschap als eigen leverancier

De meest vergaande vorm: de gemeenschap richt een eigen coöperatieve energieleverancier op. Deelnemers worden klant bij hun eigen collectief, dat professionele diensten inkoopt voor marktdeelname. Dit geeft maximale regie maar brengt ook grotere financiële en operationele verantwoordelijkheden met zich mee.

 Energiedelen vraagt samenwerking – meer dan techniek alleen

Alle drie de energiedeelmodellen hebben één belangrijke organisatorische randvoorwaarde: deelnemers moeten overstappen naar dezelfde energieleverancier. In de toekomst ontstaat mogelijk meer keuzevrijheid – bijvoorbeeld energiedelen met behoud van een eigen leverancier – maar dat wetsvoorstel ligt nog bij de Tweede Kamer.

Hoewel energiedelen technisch eenvoudig is (opwek, verbruik en een leverancier), draait het in de praktijk vooral om samenwerking en vertrouwen. Succesvolle energiedelen vraagt om:

• gezamenlijke afspraken te maken over prijs en verdeling;
• risico’s te delen;
• actief bij te dragen aan de groei van hun energiegemeenschap.

Een mix van verschillende opwek- en verbruiksprofielen – bijvoorbeeld zon én wind, of dag- en nachtverbruik – vergroot de meerwaarde. Flexibiliteit met bijvoorbeeld batterijen versterkt dat effect.

Belangrijk om te benadrukken is dat energiedelen geen oplossing is voor netcongestie. Het is vooral een administratief en economisch mechanisme. Maar bewust energiedelen kan wel leiden tot slimmer energiegedrag, vooral als sturing plaatsvindt op gelijktijdigheid van opwek en verbruik.

Samenspel tussen wet en lokale initiatiefkracht

Uit de vragenronde bleek dat energiedelen en capaciteit delen elkaar kunnen versterken. De Energiewet biedt hiervoor de ruimte, maar het zijn de energiegemeenschappen zelf die deze ruimte moeten invullen. Dat vraagt om een groeimodel: klein beginnen, ervaring opdoen en stap voor stap doorgroeien naar complexere organisatievormen.

Zoals Justin Pagden het kernachtig verwoordde:

“De combinatie van energiedelen en capaciteit delen is het energiesysteem van de toekomst.”

Meer weten?

De opname het webinar zijn hier beschikbaar. https://youtu.be/Zl9WNaA31us

De slides vind je hier: Presentatie AGEM en Presentatie ACM

Wil je zelf aan de slag met een energiegemeenschap? Neem dan contact op met Tim van der Knaap (timvanderknaap@impulszeeland.nl), Anne Schaap (anne.schaap@romutrechtregion.nl)  of Justin Pagden (Agem Energie Experts) (justin.pagden@agem.nl).