Computers die in het ziekenhuis röntgenfoto’s en CT-scans beoordelen, behandelplannen voorstellen of IC-patiënten bewaken. Daar wordt aan gewerkt in Isala ziekenhuis in Zwolle. ‘Artificial intelligence (AI) neemt medici werk uit handen’, zegt Lieke Poot, CMIO en hoofd klinische fysica bij Isala. ‘AI maakt wachtlijsten korter en verlaagt de kosten van de gezondheidszorg.’
En dat is nodig, weet Chris Willemsen, projectmanager Tech bij ontwikkelingsmaatschappij Oost NL. ‘Mensen worden steeds ouder, dus steeds meer mensen worden hulpbehoevend of ziek. De zorgkosten lopen op. En dan is er ook nog de ontwikkeling dat er steeds minder handen aan het bed beschikbaar zijn.’
AI kan daarin wel eens van revolutionair belang zijn, voorspelt Willemsen. ‘De introductie van AI is vergelijkbaar met die van de stoommachine in de achttiende eeuw. Dat AI werkt, bewijzen toepassingen als Siri, voorgestelde series op Netflix en navigeren met Google Maps. Het maakt het leven makkelijker.’
Als klinisch fysicus en CMIO is Lieke voortdurend op zoek naar technische innovaties die de zorg efficiënter en beter kunnen maken. Kunstmatige intelligentie is anno 2022 niet meer weg te denken uit haar vakgebied. In Isala kan ze haar hart ophalen. Want hoewel AI wereldwijd wordt aangeboden door ontwikkelaars – het systeem dat CT-scans mede beoordeelt heeft Isala bijvoorbeeld ook ingekocht - ontwikkelt Isala ook zélf AI-toepassingen.
Algoritmes die behandelplannen bedenken
‘We werken nu aan een systeem dat behandelplannen voor mensen met huidkanker kan voorstellen. Dit kunnen en mogen we nog niet gebruiken in de praktijk, dus we zetten het nu enkel in voor wetenschappelijk onderzoek. Het doel van deze toepassing is ervoor zorgen dat een patiënt altijd de best mogelijke behandeling krijgt en zelf ook makkelijker kan kiezen wat bij hem of haar past.’ Om toe te lichten hoe het werkt, schetst Lieke de situatie van een patiënt met huidkanker. ‘Er zijn altijd verschillende opties qua behandeling. Verschillende soorten chemotherapie, operatie of bestraling. Ieder mens is anders. Denk aan man of vrouw, genetische kenmerken, eventuele aandoeningen of ziektes et cetera. Uit de literatuur weten artsen welke opties aan kunnen slaan en welke invloed behandelingen hebben op eventuele andere zaken. Chemo kan bijvoorbeeld een negatief effect hebben op de gezondheid van iemand met een spierziekte, terwijl plaatselijke bestraling wel veilig is. Wereldwijd worden voortdurend nieuwe inzichten opgedaan. Voor een dokter betekent dit dat hij of zij continu onderzoeken moet lezen om alle opties paraat te hebben.’
Dát neemt het algoritme dat Isala ontwikkelt straks van de artsen over. ‘We voeden het systeem met alle informatie die we maar hebben en ontwikkelen algoritmes die de unieke gegevens van de patiënt combineren met - bewezen - effectieve behandelplannen.’
‘Make AI work’
Isala is in Oost-Nederland niet de enige die onderzoekt hoe AI van maatschappelijk en economisch nut kan zijn. Meer dan 350 bedrijven zijn bezig met AI-toepassingen en aan de regionale kennisinstellingen onderzoeken meer dan 500 wetenschappers en PhD’ers de mogelijkheden van AI. Deze initiatieven komen samen in AI-hub Oost-Nederland. ‘Professionals kunnen daar samenwerkingspartners vinden, van elkaar leren en de weg vinden naar regionale, nationale en Europese subsidies.’
Monitoring pasgeboren baby’s
Het nieuwste project waar Lieke aan werkt, is een samenwerking met Hogeschool Windesheim en HKV. Dat bedrijf heeft dankzij jarenlange ervaring in waterbeheer veel kennis van sensoren, data en algoritmes. Windesheim heeft IT-studenten die hun kennis willen inzetten voor maatschappelijke vraagstukken, zoals het toegankelijk houden van de zorg.
‘De introductie van AI is vergelijkbaar met die van de stoommachine’
Chris Willemsen
‘Samen ontwikkelen we een systeem voor het bewaken van patiënten op de afdeling neonatologie. De pasgeboren baby’s worden daar voortdurend gemonitord. Denk aan de hartslag, bloeddruk, temperatuur enzovoort. Het gaat om tientallen parameters. Zo veel, dat er continu alarmbellen afgaan’, schetst Lieke. ‘Verpleegkundigen haasten zich dan naar de patiënt. Vaak is het - gelukkig - loos alarm. Een lichte stijging in temperatuur hoeft bijvoorbeeld niet erg te zijn, zolang het zuurstofgehalte in het bloed en het vochtgehalte in het lichaam op peil zijn’, legt Lieke uit. ‘We ontwikkelen algoritmes die al die factoren combineren, waardoor de alarmbellen pas luiden wanneer er écht een gevaarlijke situatie dreigt te ontstaan.’
Ethische vraagstukken
‘Kunnen we daarop vertrouwen, vragen veel mensen zich af’, zegt Willemsen. ‘Een terechte vraag. Laten we vooropstellen dat de AI-toepassingen uitermate goed ontwikkeld moeten zijn en dat kan alleen als ze gevoed zijn met heel veel relevante data en gecontroleerd zijn met heel veel tests. Verder moet transparant zijn hoe de AI tot een bepaalde keuze of beslissing is gekomen.’
Dat is niet zomaar geregeld, realiseert Willemsen zich. ‘Data is essentieel. Maar van wie is die data eigenlijk? Zeker in de zorg kan dat gevoelig liggen. Hoe gaan we om met privacy van mensen? Dat is de ethische kant van AI. Heel belangrijk om ons in te verdiepen, want zonder data komen we er niet.’
Voor dit vraagstuk hebben leden van de AI-hub sparringpartners binnen handbereik. AI-hub Oost-Nederland is net als zes andere regionale hubs aangesloten bij de Nederlandse AI-Coalitie (NL AIC). ‘Binnen de nationale coalitie zijn verschillende ELSA Labs (Ethical, Legal and Societal Aspects) gestart. Die gaan dieper in op de ethische aspecten van AI’, zegt Willemsen.
Zorgvraag in vroeg stadium signaleren
Voor Lieke kan er niet snel genoeg nieuwe wet- en regelgeving komen, die het delen van data – zolang het maatschappelijke doeleinden dient - vergemakkelijkt. ‘Stel dat je de gegevens van huisartsen, GGD, ziekenhuizen, gemeenten en andere zorgaanbieders in één systeem hebt staan, dan kun je een zorgvraag in een vroeg stadium signaleren. Neem een kwetsbare oudere die bij de spoedeisend hulp van het ziekenhuis komt met een gebroken heup na een val. Die is misschien al vier keer bij de huisarts geweest omdat ’ie zijn enkel verstuikt heeft met een ongelukje thuis. Dat zijn tekenen dat hulp nodig is. Signaleren we dit met zijn allen eerder, dan kan erger worden voorkomen.’
Dit artikel verscheen eerder in INN Regio Zwolle, #16 - Tekst Mirjam van Huet / Fotografie Peter Timmer
